In de prehabilitatiefase helpt de oncologiefysiotherapeut de patiënt om zo fit mogelijk aan een operatie, chemotherapie, bestraling of andere medische behandeling te beginnen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen die fysiek en mentaal sterker aan hun behandeling starten, vaak sneller herstellen, minder complicaties hebben en zich beter voelen tijdens het traject. Iemand werkt dus eigenlijk al aan zijn herstel nog vóór dat de medische behandeling begint. 

Rol van de oncologiefysiotherapeut: 

• Het in kaart brengen van de fysieke fitheid (uithoudingsvermogen, spierkracht, mobiliteit en balans)
• Opstellen van een individueel trainingsprogramma, vaak gericht op:
  • verbeteren van cardiovasculaire fitheid;
  • versterken van spierkracht;
  • verminderen van vermoeidheid
  • bevorderen van ademhalings efficiëntie
• Informeren over houding, ademhaling en energiemanagement.
• Begeleiding bij het behouden van motivatie en zelfvertrouwen richting de medische behandeling.

Tijdens de medische behandeling (zoals chemotherapie, immunotherapie of bestraling) ondersteunt de oncologiefysiotherapeut patiënten bij het behouden van kracht, conditie en dagelijks functioneren. Bewegen tijdens de behandeling vermindert vaak vermoeidheid, helpt bij het behouden van spiermassa en kan bijdragen aan een betere behandelingstolerantie. De begeleiding wordt steeds afgestemd op klachten, belastbaarheid en de wisselende intensiteit van het behandeltraject.

Rol van de oncologiefysiotherapeut:

• Monitoren van fysiek functioneren (spierkracht, mobiliteit, uithoudingsvermogen).
• Begeleiden bij een veilig en haalbaar beweegprogramma.
• Verminderen van specifieke klachten zoals vermoeidheid, stijfheid, neuropathie en kortademigheid.
• Adviseren over energiemanagement in periodes van wisselende belastbaarheid.
• Ondersteunen bij het behoud van zelfstandigheid in ADL.
• Afstemmen met medisch team bij verandering in belastbaarheid of bijwerkingen van behandeling.

In de palliatieve fase is de ziekte niet meer te genezen, maar is de medische behandeling gericht op het verlengen van het leven en het behouden van comfort en zelfstandigheid. Medische behandelingen zijn de laatste jaren steeds beter geworden, waardoor de duur van de palliatieve fase kan variëren van een paar maanden tot tientallen jaren. Hierdoor kan ook de hulpvraag van de patiënt sterk variëren: iemand kan weer terug willen keren in het werk, deelnemen aan de sportclub of activiteiten in het dagelijks leven willen oppakken. De oncologiefysiotherapeut helpt om zo goed mogelijk te blijven functioneren, om pijn en stijfheid te verminderen en om dagelijkse activiteiten te blijven uitvoeren. De focus ligt op wat nog wél mogelijk is en wat belangrijk is voor de patiënt. 

De nadruk ligt niet meer op genezing, maar op functioneren binnen de mogelijkheden en het voorkomen van complicaties zoals pijn, stijfheid en kortademigheid. Zelfstandigheid, comfort, waardigheid en de hulpvraag van de patiënt staan centraal. 

• Mobiliteitstraining: het behouden van loop- en transferfuncties.
• Ademhalingsoefeningen: verminderen van kortademigheid en angst bij benauwdheid.
• Pijn- en spanningsreductie
• Optimaliseren van energiebalans
• Advies bij hulpmiddelen, zoals rollator, brace of aanpassing in huis

In de terminale fase kan een patiënt niet meer genezen en komt het overlijden steeds dichterbij. De oncologiefysiotherapeut kan hulp bieden bij het vinden van comfort en waardigheid in deze laatste levensfase. De focus ligt volledig op symptoombestrijding, ontspanning en ondersteuning van mantelzorgers. De wensen en grenzen van de patiënt staan centraal.

De fysiotherapeut werkt hier vaak in de thuissituatie of in een hospice en kan helpen bij:

• Positionerings- en houdingsadvies om pijn, drukplekken en benauwdheid te verminderen.
• Zachte mobilisatie of massage/detonisatie ter ontspanning bij pijn, angst en onrust.
• Ademhalingsondersteuning bij kortademigheid.
• Instructie aan familie of verzorgers over veilig bewegen, tillen en het (gezamenlijk) uitvoeren van transfers.